Tworzą grupę zaburzeń o niejasnych przyczynach. Pojawiają się głównie znacznymi wahaniami nastroju rzutującymi na całość przeżyć chorego. Pojawiają się zespoły depresyjne i maniakalne o charakterystycznym okresowym przebiegu, kiedy pojawiają się okresy pełnego powrotu do zdrowia. Częstość nawrotów bywa różna. U niektórych chorych występują tylko depresje (choroba jednobiegunowa), u innych występują okresy manii i depresji (choroba dwubiegunowa). Choroby afektywne zaczynają się najczęściej w czwartej i piątej dekadzie życia. Przyczyny nie są znane, wysuwane są różne hipotezy:
Genetyczne – dziedziczenie w rodzinie, występuje częściej niż w całej populacji, które wynosi 0,5 %
Biologiczne – wskazują na rolę procesów biologicznych, rytmów biologicznych, równowagi wodno-elektrolitowej, hormonalnej
Osobowościowych – podkreślają znaczenie pewnych cech osobowości, ukształtowanych poprzednio m.in. wrażliwość na utratę bliskich osób, przedmiotów lub symboli, zbyt małej elastyczności norm, pesymistycznego obrazu świata i siebie
Środowiskowe – kładą nacisk na znaczenie czynników sytuacyjnych, wyzwalających zaburzenia m.in. utraty bliskich, zmiany środowiska lub sytuacji życiowej, chorób somatycznych, porażek i awansów.
W leczeniu podstawową rolę odgrywa farmakologia (leki przeciwdepresyjne, neuroleptyczne). W ostrym przebiegu wskazane jest profilaktyczne stosowanie soli litu, w wyjątkowych wypadkach stosowanie elektrowstrząsów. Psychoterapia służy jedynie podtrzymywaniu kontaktu z chorym. Leczenie musi brać pod uwagę tendencje samobójcze.